Voor de bediening van mainstream mobieltjes gold tot nu toe dat je als visueel beperkte gebruiker moest beschikken over behoorlijk duur betaalde schermleessoftware. Soms wordt deze vergoed door de zorgverzekeraar, in andere gevallen gebeurt dit niet, of heeft de gebruiker er geen goed gevoel bij voor ieder stukje software de hand op te moeten houden. De prijs van een nieuwe licentie voor deze aanpassingssoftware verkrijgbaar in de smaken Talx of MobileSpeak, ligt ongeveer tussen de 200 en 250 euro. De installatie van zo’n pretpakketje vergt al gauw wat simpele computerkennis, en zeker bij een eerste kennismaking behoorlijk wat van je eigen tijd, of die van een ziende helper. En dan gaan we er voor het gemak maar vanuit, dat je in staat bent uit te zoeken welke van de op het moment van aankoop verkrijgbare mobiele speeltjes uitgerust kan worden met de spraaksoftware van je keuze. Want, oja, je moet natuurlijk nog wel even kiezen of je Talx wilt of MobileSpeak, zelfs als je geen idee hebt welke mogelijkheden deze producten nu precies voor je ontsluiten en in hoeverre beide pakketten van elkaar verschillen.
Mijn plezier in alles dat zich onder de noemer tech wil scharen, een echtgenoot met dezelfde tik en het idee dat het toch altijd beter, maar vooral ook leuker kan, leidden ertoe, dat ik van zowel Talx als MobileSpeak een demo gebruikte alvorens mijn geld uit te geven. Voor het kunnen draaien van demosoftware is een ziende met plezier in het geval, vooral wanneer het meerdere demo’s betreft, uiteindelijk toch meer dan handig.
Maar inmiddels raakt mijn mobiel wat buiten adem en weet ik wel iets zinvollers om mijn geld aan te spenderen dan aan transferkosten in de vorm van een bedrag dat ik moet neertellen om simpelweg mijn spraaksoftware van de oude telefoon over te mogen hevelen naar een nieuwe, waarna het oude toestel nauwelijks nog als reserve telefoon is te gebruiken. Want de spraaksoftware is tenslotte verhuisd, dus draait het oude beestje vervolgens enkel nog in demomode, wat betekent dat ik om de tien minuten het hele geval uit en vervolgens weer aan moet zetten om mijn oude vwertrouwde telefoontje indien nodig te kunnen blijven gebruiken.
Tegenwoordig bestaat eveneens de mogelijkheid mijn spraaksoftware aan een symkaart te koppelen, zodat dat kaartje van elk toestel waar het wordt ingestopt, een sprekend mobieltje maakt. Maar ook voor de overgang naar die nieuwe licentievorm dien ik, zij het eenmalig, te betalen. Een aardige mogelijkheid dus, vooral voor nieuwe klanten, voor mij enkel een investering in de lange termijn. Ik gebruik mijn telefoon gemiddeld langer dan de contractsduur van het bijbehorende abonnement, waarbij een tweejarig contract zeker binnen de mogelijkheden valt. Vooral wanneer dat een toestel opleverd dat mij meer mogelijkheden biedt dan zijn voorganger. Verder moet ik toch zo af en toe weer eens aan een update. Want doe ik dat niet, dan kan ik over een aantal jaren niet meer tegen een gereduceerd tarief updaten, maar mag ik weer keurig de nieuwprijs betalen als loon voor mijn zuinigheid. Kortom, voor blinden en slechtzienden lijkt een mobieltje meer een luxe product dan een indien slim gekozen, niet eens zo dure, hedendaagse werkelijkheid.
Natuurlijk zou ik ervoor kunnen kiezen een mobiel zonder spraaksoftware te gebruiken. De telefoon met draaischijf is tenslotte heel lang een bevredigende communicatietoepassing geweest. Maar een agenda, adressenboekje en kunnen controleren wie je belt, zijn zaken die zo in ons dagelijks leven zijn geïntegreerd dat ze zelfs in blindenland zijn doorgedrongen
Nog ver voor ik me druk maakte over de vragen rond noodzaak en aanschaf of vergoeding van aanpassingssoftware, deed ik mijn eerste computerervaringen op. Een ding met de zes brailletoetsen die de braillemachine rijk was, bleek zijn inhoud niet prijs te geven aan papier, maar aan een stukje van zijn oppervlak waar kleine puntjes de brailleletters vormden die ik vanaf mijn zesde had leren lezen. Kortom, een computer met ingebouwde brailleregel zorgde voor het opwindende gevoel dat dit nieuw en anders was, maar voegde toen voor mij eigenlijk niets toe. En, oja, hij heette VersaBraille en was van het merk Apple. Iets dat me niets zei, bij gebrek aan een computer thuis en informatie over wat je als blinde scholier aan zoiets hebben kon.
Na de kennismaking met de opvolger van Apple’s versabraille, een zware laptop met een al even zware brailleregel, raakte ik al hoe meer in de ban van dat ding dat me in elk geval instaat stelde met anderen te communiceren op een bevredigender manier dan tot die tijd het geval was. Tot mijn zeventiende, toen mijn eerste laptop met leesregel zijn intrede bij mij thuis deed, kon ik wel typen, maar de geschreven tekst niet terug lezen. Dat stemt bepaald niet tot het leren waarderen van geschreven correspondentie. Ten eerste moest ik meermaals vragen wat ik ook alweer als laatste geschreven had en bovendien moest een eventueel antwoord door een derde worden voorgelezen. Iemand die ik een zwartdruk briefje stuurde, kende immers geen braille en miste dus de mogelijkheid mij een voor mij zelfstandig leesbaar antwoord te sturen.
Toen we belandden in het windowstijdperk en ik, na een demoversie geprobeerd te hebben definitief omschakelde van mijn oude schermlezer naar JAWS for Windows, volgden de ontwikkelingen elkaar snel op. Van veredelde schrijfmachine tot informatiebron, van langzaam braille, naar het voor mij veel efficiënter werkende tekst naar spraak, waarbij de pc scherminhoud en toetsaanslagen uitspreekt. En tenslotte van laptop naar desktop, naar mobiele telefoon met spraaksoftware. Opgroien in een tijdperk waarin de ontwikkeling van schrijfmachine naar sms vervat is in enkele decennia zorgde althans in mijn geval voor het gevoel dat de techniek letterlijk de vensters met zicht op de rest van de wereld opende.
Diezelfde groeicurve zorgde er echter ook voor, dat ik nu precies een week geleden heb besloten de spraaksoftware waarvan mijn mobiel is voorzien niet meer te updaten. Hoewel ik na al die jaren prima zonder ziende hulp mijn telefoon van spraak kan voorzien en met de mogelijkheden en de minpuntjes van het mobieltje in deze vorm heb leren lezen en schrijven, is het nu uiteindelijk tijd om keuzes te maken, definitieve keuzes wat mij betreft. Dat betekent dat ik het mobieltje wil kunnen gebruiken zoals het de winkel verlaat, dus zonder de extra inspanning en kosten die mij sinds lang vertrouwd zijn. Mijn mobiele telefoon moet in de allereerste plaats zijn naam weer eer aan doen. Hij moet kunnen bellen.